بامداد اسلام (کتاب)
| نویسنده | عبدالحسین زرین کوب |
| موضوع | تاریخ اسلام |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
|
| |
کتاب «بامداد اسلام» تألیف عبدالحسین زرین‌کوب (م، ۱۳۷۸ ش)، مشتمل بر داس‍ت‍ان آغاز اسلام و ان‍ت‍ش‍ار آن تا پایان دولت ام‍وی است. این کتاب به بررسی شرایط مکه پیش از تولد پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله می‌پردازد، و سپس به صورت خلاصه، تاریخ اسلام را پس از رحلت پیامبر تا سال ۱۳۲ قمری بررسی می‌کند.
محتویات
مؤلف
عبدالحسین زرین‌کوب (۱۳۰۱ - ۱۳۷۸ ش)، ادیب، تاریخ‌نگار و نویسنده برجستهٔ ایران معاصر و از شاگردان علامه شعرانی و ملک‌الشعرای بهار بود.
دکتر زرین‌کوب از اساتید دانشگاه تهران در حوزه ادبیات و تاریخ بود و پس از انقلاب، با مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی همکاری نمود.
از او علاوه بر «بامداد اسلام»، آثار معروفی همچون دو قرن سکوت، تاریخ ایران بعد از اسلام، کارنامه اسلام، صداى بال سیمرغ و بحر در کوزه، بجای مانده است.
معرفی کتاب
کتاب «بامداد اسلام» با صفحات کم اما پرمحتوا و جامع، خواننده را با آن‌چه که از بدو تولد اسلام تا تاریخ گسترش آن روی داده است و نیز با شناخت کارهای عظیمی که در سایه ی آن «دین الهی» به وقوع پیوست آشنا می‌کند. افزون براین، سرگذشت دگرگونی‌های فراوانی که حدود ۱۲۰ سال از زمان آغاز اسلام تا پایان حکومت امویان بوجود آمده را در گزارشی مختصر اما تحلیلی و زنجیره‌ای برای او روشن می‌نماید.
اگرچه با مطالعه کتاب و به ویژه مراجعه به «گزیده مآخذ»، خواننده به این نکته پی‌می‌برد که مولف محترم در به وجود آوردن کتاب «بامداد اسلام» به منابع فراوانی مراجعه نموده است و تمام آن‌چه را که آورده حتما مستند به سندی نموده، اما متاسفانه با عدم اشاره مولف در هر قضیۀ تاریخی به منبع و مدرک آن، کار بررسی کتاب تا اندازه‌ای دشوار شده است. بنابراین، برای تطبیق بعضی موارد ذکر شده از سوی استاد که در وهلۀ نخست پذیرش آن مشکل می‌نمود، به ناچار مجبور شدیم آن مطلب را با چند منبع دست اول تاریخی تطبیق دهیم تا مطلب کاملا روشن شود.
علاوه بر این، استاد زرین‌کوب در نوشتن کتاب «بامداد اسلام» تمام تکیه‌اش بر مستندات اهل سنت و نوشته‌های مستشرقین است و با مقید بودن به رعایت «عدم تعصب» به نظر می‌آید در بعضی داوری‌ها به راه صواب نرفته و با تاریخ مستند مطابقت گزارش کوتاهی از محتوای کتاب به آن موارد اشاره شود.
محتوای کتاب
«بامداد اسلام» شامل فهرست مطالب، یادداشت نویسنده، هجده فصل یا عنوان است که از «اعراب و کعبه» آغاز می‌شود و آنگاه به زندگی پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) تحت عنوان «پیغمبر(ص) در مکه» می‌پردازد. بعد از آن «پیغمبر(ص) در مدینه» تا آنکه پیامبر(ص)، مکه را فتح می‌کند و شرح آن را در فصل «محمد(ص) فاتح مکه» می آورد.
فصل دیگری را به نام «پیام محمد (ص)» می‌آورد و بعد از آن «بیماری و مرگ» را سرفصل آخر حیات حضرت محمد(ص) قرار می‌دهد و آنگاه از «یادگار محمد(ص)» یاد می‌کند.
در فصل هشتم به «یاران پیغمبر(ص)» پرداخته و پس از آن به دو تن از اصحاب آن پیام‌آور عظیم الشأن تحت عنوان «دو پیر» اختصاص داده که در همین دوران فتوحات اسلام آغاز می‌شود. لذا فصلی را بازنموده تحت نام «شام و اسکندریه» و آنگاه «اسلام در ایران» را بررسی می‌کند.
به دوران خلیفه سوم یعنی عثمان بن عفان که می‌رسد عنوان «دورۀ آشوب» به آن داده و به زمان بعد از عثمان و دوران حکومت حضرت علی(ع) با عنوان «دربارۀ علی (ع)» می‌پردازد. زمان حکومت بنی امیه را که بعد از شهادت حضرت علی(ع) رسما آغاز می‌شود، با نام «آغاز حکومت عربی» به بررسی می‌نشیند. حکومت بعد از معاویة بن ابی سفیان را با بازبینی «کارنامۀ یزید» ادامه داده و سپس «خاندان پیغمبر» را در همین دوران به خواننده نشان می‌دهد. و در نهایت به وضع «مروانیان» پرداخته و سرّ «انحطاط و سقوط دولت عربی» را روشن می‌کند.
نویسنده پایان کتاب را به ذکر «گزیدۀ مآخذ» و «فهرست اسامی اشخاص»، «فهرست اماکن»، «فهرست کتاب‌ها» و «فهرست قبایل، سلسله‌ها، فرق و خاندان» اختصاص می‌دهد.